DEHB artmış bunama riski ile ilişkili olabilir

Özet: Hiperaktivite ile birlikte olan veya olmayan dikkat eksikliği bozukluğundan (DEHB) etkilenen bir yetişkin beyni, demans hastası bireylerde gözlenenlere benzer değişiklikler gösterir. Bunlar, sağlıklı bireylerle karşılaştırıldığında, DEHB tanısı olan hastaların kanlarında daha yüksek nörofilament[1] (NfL) seviyelerinin yanı sıra beyinlerinin belirli bölgelerinde daha fazla demir bulunduğunu gösteren bir çalışmanın bulgularıdır. Bu belirteçlerin Alzheimer hastalığı gibi yaşlılığa bağlı demansların karakteristiği olduğu ve erken evrelerinde ölçülebildiği sürekli olarak bildirilmiştir. Çalışma, DEHB'nin yaşamın ilerleyen dönemlerinde demans gelişme riskinin artmasıyla bağlantılı olabileceğini doğrulamakta ve muhtemelen dahil olan nörolojik bir mekanizma için ilk kanıtı sağlamaktadır.

Ayrıntılı Açıklama

Hiperaktivite ile birlikte olan ya da olmayan dikkat eksikliği bozukluğundan (DEHB) etkilenen bir yetişkin beyni, bunamadan muzdarip bireylerde gözlemlenenlere benzer değişiklikler göstermektedir. Bunlar, Cenevre Üniversite Hastaneleri (HUG) ve Cenevre Üniversitesi (UNIGE) tarafından yürütülen ve sağlıklı bireylerle karşılaştırıldığında DEHB teşhisi konmuş hastaların kanlarında daha yüksek nörofilament[1] (NfL) seviyelerinin yanı sıra beyinlerinin belirli bölgelerinde daha fazla demir bulunduğunu gösteren bir çalışmanın bulgularıdır. Bu belirteçlerin Alzheimer hastalığı gibi yaşlılığa bağlı demansların karakteristiği olduğu ve erken evrelerinde ölçülebildiği sürekli olarak rapor edilmiştir. Çalışma, DEHB'nin yaşamın ilerleyen dönemlerinde demans gelişme riskinin artmasıyla bağlantılı olabileceğini doğrulamakta ve muhtemelen ilgili nörolojik bir mekanizma için ilk kanıtı sağlamaktadır. İleriye doğru atılan bu önemli adım Psychiatry and Clinical Neurosciences dergisinde açıklanmıştır.

DEHB, 2008 Dünya Sağlık Örgütü (WHO) araştırmasına göre yetişkinlerin yaklaşık %3,5'ini etkileyen ve sık görülen nörogelişimsel bir bozukluktur. Uygunsuz düzeyde hiperaktivite ve dürtüsellik ile birlikte dikkati sürdürememe ile karakterizedir. Belirtiler genellikle çocukluk döneminde ortaya çıksa ve eğitimsel gelişimi ve sosyal etkileşimleri önemli ölçüde etkilese de, etkileri devam edebilir ve yetişkin yaşamında günlük işlevselliği olumsuz yönde etkileyebilir.

Yaşlılığa bağlı demanslar dünya genelinde yaklaşık 55 milyon kişiyi etkilemekte olup, DSÖ'nün 2023 istatistiklerine göre her yıl yaklaşık 10 milyon yeni vaka ortaya çıkmaktadır. Alzheimer hastalığı bu demans vakalarının %60 ila 70'ini temsil etmektedir.

HUG Geriatrik Psikiyatri Bölümü Başkanı, UNIGE Tıp Fakültesi Psikiyatri Bölümü Doçenti ve çalışmanın başlatıcısı Profesör Paul G. Unschuld, "Son epidemiyolojik çalışmalar, DEHB'den muzdarip yetişkinlerin ileri yaşlarda demans riskinin arttığını göstermektedir, ancak DEHB'nin hangi mekanizma aracılığıyla risk oluşturduğu bilinmemektedir" diyor.

Gösterge olarak demir ve nörofilamentler

Araştırma ekibi, DEHB'den etkilenen 25-45 yaş arası 32 yetişkin ve aynı yaş aralığındaki 29 sağlıklı bireyin beynindeki demir içeriğini incelemek için manyetik rezonans görüntüleme (MRG) yoluyla kantitatif duyarlılık haritalaması (QSM) olarak bilinen gelişmiş bir beyin görüntüleme yöntemi kullandı. Katılımcıların kanındaki nörofilament hafif zincir proteini (NfL) seviyeleri de paralel olarak ölçüldü. Çalışmanın sonuçları, DEHB'den etkilenen bireylerin beyninin çeşitli bölgelerindeki demir dağılımında önemli farklılıklar olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca, precentral korteksteki demir seviyeleri ile kandaki NfL seviyeleri arasında önemli bir ilişki kurulmuştur.

Demir, beynin normal işleyişinde önemli bir rol oynar, ancak aşırı birikimi nöronal hasara neden olabilir ve Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklara yol açabilir. Profesör Paul Unschuld, "Beynin belirli bölgelerinde aşırı demir sıklıkla gözlenir ve nöronal dejenerasyonu ilerleten artan oksidatif stres ile ilişkilidir" diyor. Buna paralel olarak, NfL beyindeki nöronal hasarın, daha spesifik olarak sinir iletimi için gerekli olan nöronal aksonların bir göstergesidir. Yüksek kan NfL seviyeleri beyindeki akson hasarını yansıtır. Sonuç olarak, artmış beyin demiri ve NfL seviyeleri altta yatan nörodejeneratif bir patolojiye ve yaşlılıkta artmış nörodejeneratif demans riskine işaret edebilir.

Bu sonuçlar, DEHB ile yaşlılıkta artan demans riski arasında bir bağlantı olduğunu doğrulamakta ve ilk nörolojik mekanizmayı tanımlamaktadır.

DEHB'nin erken teşhisi ve yönetiminin önemi

Bu keşifler, DEHB'li kişilerin neden daha yüksek bunama riski altında olabileceğini anlamaya yönelik yeni araştırmaların önünü açmaktadır. Profesör Paul Unschuld, bu çalışma ile sağlanan bilgilerin "DEHB'den etkilenen kişilerde bunama riskini azaltmak için hedefe yönelik önleme stratejilerinin geliştirilmesini sağlayacağına inanmaktadır. Bu özellikle önemlidir çünkü yaşam tarzı ile beyindeki değişen demir seviyeleri arasında iyi bilinen bir korelasyon vardır. Bunu başarmak için, beyindeki demir seviyelerinin azaltılmasının DEHB'li kişilerde ileri yaşlarda bunamayı önlemek için potansiyel bir tedavi yolu olup olmadığını belirlemek amacıyla ek boylamsal çalışmalar gereklidir."

Ayrıca, DEHB ve demans arasındaki ilişki, bu hastalıkların erken teşhisinin önemini vurgulamakta ve sadece bireylerin yaşam kalitesini artırmak için değil, aynı zamanda bilişsel sağlık üzerindeki uzun vadeli sonuçları önlemek için yetişkinlerde DEHB'nin proaktif yönetiminin önemini vurgulamaktadır.

Bu çalışma, İsviçre Ulusal Bilim Vakfı (SNSF) tarafından Profesör Paul G. Unschuld'a verilen SPARK hibesi ile finanse edilmiştir.

Kaynak: Université de Genève